Ελληνισμός: ένα Έθνος Εσωτερικής Καύσης

Παρακολουθώντας τη δημόσια συζήτηση για το τι συνέβη το 2015-2019 με αφορμή την "Ιθάκη", θα ήθελα να προσπαθήσουμε να προσπεράσουμε σκοπιμότητες και κατηγορίες για τυχόν ψεύδη και προδοσίες και να εστιάσουμε σε ένα επαναλαμβανόμενο ιστορικό μοτίβο για να διδαχθούμε από την πρόσφατη ιστορία μας και να δούμε με καθαρή ματιά το παρόν και το μέλλον μας.

Ο ελληνισμός έχει αποδείξει ότι διαθέτει σε στιγμές δύσκολες μια ασυγκράτητη ορμή. Μικρός στον χάρτη, αλλά απέραντος στην ψυχή. Ένα έθνος που, όταν απειλείται η αξιοπρέπειά του, πετάει από πάνω του τους αριθμούς, τις στατιστικές, τα «δεν γίνεται», και διεκδικεί αυτό που ο υπόλοιπος κόσμος θεωρεί ανέφικτο.

Γι’ αυτό η Ελλάδα είναι πάντα ανάμεσα σε δύο άκρα: στο ένα άκρο βρίσκεται το θαύμα και στο άλλο το τραύμα. Κι αυτό δεν είναι τυχαίο. Κι αυτό δεν είναι τυχαίο. Είναι το πεπρωμένο ενός Έθνους Εσωτερικής Καύσης. Όταν η φλόγα του λαού συναντήσει ηγεσία αντάξια, γεννιούνται νίκες που ξεπερνούν κάθε λογική. Όταν όχι, η φλόγα, αντί να προχωρήσει, στρέφεται μέσα μας και μας κατατρώει.

Τρεις φορές αυτό το μοτίβο καθόρισε τη μοίρα μας σε έναν μόλις αιώνα:

• 1910–1922: Η χώρα απογειώνεται με τον Βενιζέλο, νικά στους Βαλκανικούς, υψώνει απαιτήσεις ιστορίας. Κι όμως, ο Διχασμός κόβει το έθνος στα δύο και η Μικρασιατική Καταστροφή εξαϋλώνει έναν θρίαμβο. Η φλόγα έγινε στάχτη.
• 1940–1949: Ο λαός σηκώνει ένα «ΟΧΙ» βαρύτερο κι από το βουνό. Η Αντίσταση ξαναδίνει στην Ελλάδα την ψυχή της. Κι όμως, η απουσία ενιαίας ηγεσίας και η αυταπάτη των συμμαχιών οδηγούν στην εμφύλια πληγή. Η φλόγα έγινε πόνος.
• 2010–2015: Μέσα στην κρίση, ο λαός ξαναθυμάται την αξιοπρέπεια. Το δημοψήφισμα είναι μια σύγχρονη εκδοχή της ίδιας ελληνικής υπέρβασης: «Δε θα ζήσουμε γονατισμένοι». Κι όμως, η ηγεσία δεν αντέχει τη δική της υπόσχεση. Η φλόγα γίνεται απογοήτευση.

Και στις τρεις περιπτώσεις ο λαός ήταν υπέροχος. Και στις τρεις περιπτώσεις οι ηγεσίες ήταν κατώτερες του ύψους. Η βαθύτερη αλήθεια, αν έχουμε το θάρρος να την κοιτάξουμε κατάματα, είναι καθαρή:

Ο ελληνικός λαός έχει την τάση να υπερβαίνει την Ιστορία.
Οι ηγεσίες του έχουν την τάση να την παρερμηνεύουν.

Ο λαός έχει ψυχή αξιώσεων. Το κράτος συχνά έχει ορίζοντα διαχειριστή. Και τότε, η ενέργεια γίνεται αυτοτραυματισμός. Η υπερηφάνεια γίνεται διχασμός. Το όνειρο γίνεται συντριβή.

Αλλά καμία συντριβή δεν μπόρεσε να καταργήσει την ελληνική υπέρβαση. Και εδώ κρύβεται η παρηγορητική μας δύναμη: Κάθε φορά που πέσαμε, ξανασηκωθήκαμε! 

Το ζήτημα λοιπόν δεν είναι αν μπορούμε. Αυτό έχει απαντηθεί με αίμα. Το ζήτημα είναι πότε θα βρεθεί η ηγεσία που θα τολμήσει να σταθεί αντάξια του λαού της. Μια ηγεσία που θα πει την αλήθεια για το κόστος της αξιοπρέπειας.

• Που θα γνωρίζει τα όρια χωρίς να τα υποκλίνεται.
• Που θα παίρνει το ρίσκο χωρίς να παραμυθιάζει.
• Που θα αφήσει τη φλόγα να γίνει κινητήρας, όχι βόμβα.

Γιατί ο ελληνισμός δεν είναι φτιαγμένος για ρόλο κομπάρσου. Δεν γεννήθηκε για να επιβιώνει αλλά για να δημιουργεί. Και καμιά κρίση, κανένα μνημόνιο, κανένας διχασμός δεν θα το αλλάξει αυτό. Ίσως λοιπόν το πραγματικό ερώτημα του αιώνα μας να μην είναι «Τι έφταιξε;» αλλά «Τι μας αξίζει;». Και η απάντηση σε αυτό το ερώτημα είναι απλή και καθαρή:

Μας αξίζει να έχουμε ηγεσία αντάξια της ψυχής μας.
Όχι να συρρικνώσουμε την ψυχή μας στο μέτρο των ηγεσιών.

Αλήθεια, εσείς τι τίτλο θα δίναται για την αυτοβιογραφία του λαού μας σε αντιδιαστολή με την "Ιθάκη";