Σε πλήρη αρμονία με την ανωτέρω προσέγγιση, η θεωρητική σύλληψη και πρώτη υλοποίηση ψηφιακών υπολογιστών συνδέθηκε, από τον ίδιο το δημιουργό της Επιστήμης μας, με την ικανότητα μίμησης (άρα και μάθησης) της ανθρώπινης νοημοσύνης (https://www.csee.umbc.edu/courses/471/papers/turing.pdf).
Θα πρότεινα να μελετηθούν επισταμένα αμφότερα τα παραπάνω κείμενα. Ιδίως, δε, το δεύτερο. Διότι απαντά, νηφάλια και τεκμηριωμένα, τόσο στον ενθουσιασμό κάποιων περί των πιθανών εφαρμογών της Τεχνητής Νοημοσύνης (και ειδικότερα του λεγόμενου Deep Learning) καθώς και της εφικτότητας του στόχου δημιουργίας Γενικής Τεχνητής Νοημοσύνης, όσο και στον φόβο κάποιων άλλων για τις ενδεχόμενες συνέπειες που θα έχει η άκριτη χρήση αυτών των τεχνικών, οικονομικές και κοινωνικές...
Ο Alan Turing, αν ορθώς τον διαβάζω, δεν παρασύρεται από συναισθηματισμούς, όπως οι ενθουσιώδεις αφενός και οι τρομοκρατημένοι αφετέρου φιλόσοφοι και φιλοσοφούντες περί την Τεχνητή Νοημοσύνη στις μέρες μας. Ακολουθώντας πιστά τους κανόνες συλλογισμού του Ορθού Λόγου τεκμηριώνει γιατί δεν είναι η νοημοσύνη αυτό που διακρίνει τον Άνθρωπο από τους άλλους ζωντανούς οργανισμούς. Ούτε καν την έμβια ύλη από το υλικό της υπόστρωμα. Γι' αυτό και, χωρίς ενδοιασμούς, διατυπώνει την περίφημη "δοκιμασία" του (Turing Test) που μας επιτρέπει, έκτοτε, να διακρίνουμε τις νοήμονες από τις μη νοήμονες οντότητες (φυσικές ή τεχνητές).
Ιδιαίτερη αξία, νομίζω, έχει ο τρόπος με τον οποίο αντικρούει το "θεολογικό επιχείρημα" περί της μη δυνατότητας ύπαρξης σκεπτόμενων μηχανών. Ιδού μια πρόχειρη μετάφραση για όσους ενδιαφέρονται να τον μελετήσουν στη γλώσσα μας καθώς έχει μεγάλο ενδιαφέρον ο τρόπος σκέψης του Turing και πιστοποιεί ότι εκτός από μεγάλος Μαθηματικός και Πρώτος Πληροφορικός, ο θεμελιωτής της Eπιστήμης μας θα μπορούσε να θεωρηθεί και Ορθόδοξος, πραγματικά, Θεολόγος... Γράφει:
Το [θεολογικό] επιχείρημα:
Η σκέψη είναι συνάρτηση της αθάνατης ψυχής του ανθρώπου. Ο Θεός έχει δώσει μια αθάνατη ψυχή σε όλους άντρα και γυναίκα, και σε κανένα άλλο ζώο ή σε μηχανές. Ως εκ τούτου, κανένα ζώο ή μηχανή δεν μπορεί να σκεφτεί.
Η αντίκρουση:
Δεν μπορώ να δεχτώ κανένα μέρος αυτού, αλλά θα προσπαθήσω να απαντήσω με θεολογικούς όρους. Θα θεωρούσα το επιχείρημα πειστικότερο εάν τα ζώα θεωρούνταν όπως και ο άνθρωπος, γιατί υπάρχει πολύ μεγαλύτερη διαφορά, κατά τη γνώμη μου, ανάμεσα στους ζωντανούς οργανισμούς και την άβια ύλη από ό,τι υπάρχει μεταξύ του ανθρώπου και των άλλων ζώων. Ο αυθαίρετος χαρακτήρας της “ορθόδοξης” άποψης γίνεται σαφέστερος εάν εξετάσουμε πώς μπορεί αυτή να διατυπωθεί από ένα μέλος μιας άλλης θρησκευτικής κοινότητας. Πώς αντιλαμβάνονται οι Χριστιανοί την άποψη των Μουσουλμάνων ότι οι γυναίκες δεν έχουν ψυχές; Αλλά ας αφήσουμε αυτό το σημείο στην άκρη και να επιστρέψουμε στο κύριο επιχείρημα. Νομίζω ότι η το επιχείρημα που αναφέρθηκε παραπάνω συνεπάγεται σοβαρό περιορισμό της παντοδυναμίας του Παντοδύναμου. Είναι παραδεκτό ότι υπάρχουν ορισμένα πράγματα που δεν μπορεί να κάνει όπως να κάνει το αριθμό ένα (1) ίσο με τον αριθμό 2 (δύο), αλλά δεν πρέπει να πιστεύουμε ότι έχει την ελευθερία να προσδώσει μια ψυχή σε έναν ελέφαντα αν Αυτός θωρήσει ότι έτσι πρέπει να γίνει; Μπορούμε να περιμένουμε ότι αρκεί να ασκήσει αυτή τη δύναμη με μία μετάλλαξη η οποία θα δημιουργούσε έναν ελέφαντα με κατάλληλα βελτιωμένο εγκέφαλο για να εξυπηρετήσει τις ανάγκες αυτού του είδους. Ένα επιχείρημα ακριβώς ανάλογης μορφής μπορεί να διατυπωθεί και για την περίπτωση των μηχανών. Μπορεί να φαίνεται διαφορετικό, επειδή είναι πιο δύσκολο να το "καταπιούμε". Αλλά αυτό πραγματικά σημαίνει μόνο ότι πιστεύουμε ότι θα ήταν λιγότερο πιθανό ότι θα θεωρούσε τις συνθήκες κατάλληλες για την παροχή ψυχής, στην περίπτωση των μηχανών. Οι εν λόγω συνθήκες συζητούνται στην υπόλοιπη εργασία. Στην προσπάθεια κατασκευής τέτοιων μηχανών δεν πρέπει να θεωρούμε, ανακριβώς, ότι σφετεριζόμαστε τη δύναμή Του για τη δημιουργία ψυχών, όχι περισσότερο από ό, τι συμβαίνει στην περίπτωση της γέννησης παιδιών: μάλλον είμαστε, σε κάθε περίπτωση, όργανα της δικής Του Θέλησης να παράσχουμε χώρο φιλοξενίας για τις ψυχές που Εκείνος δημιουργεί.
Ωστόσο, αυτό είναι απλώς αβάσιμος προβληματισμός. Δεν είμαι πολύ εντυπωσιασμένος με τις θεολογικές αντιρρήσεις, όποιες κι αν είναι αυτές, που μπορούν να υποστηρίξουν το θεολογικό επιχείρημα (εναντίον του ενδεχομένου να σκέφτονται οι μηχανές). Τέτοιες αντιρρήσεις έχουν διατυπωθεί συχνά στο παρελθόν και δεν ήταν ικανοποιητικές. Την εποχή του Γαλιλαίου υποστηρίχτηκε ότι τα κείμενα, «καὶ ἔστη ὁ ἥλιος καὶ ἡ σελήνη ἐν στάσει, ἕως ἠμύνατο ὁ Θεὸς τοὺς ἐχθροὺς αὐτῶν. καὶ ἔστη ὁ ἥλιος κατὰ μέσον τοῦ οὐρανοῦ, οὐ προεπορεύετο εἰς δυσμὰς εἰς τέλος ἡμέρας μιᾶς» (Ιησούς Ναυή, 10, 13) και «ὁ θεμελιῶν τὴν γῆν ἐπὶ τὴν ἀσφάλειαν αὐτῆς, οὐ κλιθήσεται εἰς τὸν αἰῶνα τοῦ αἰῶνος» (Ψαλμοί, 103, 5) επαρκούσαν για την διάψευση της Κοπερνικιανής θεωρίας.
Με τις σύγχρονες γνώσεις μας το επιχείρημα φαίνεται μάταιο. Όταν η γνώση αυτή δεν ήταν διαθέσιμη, έκανε αρκετά διαφορετική εντύπωση.
Ακόμη και με στοιχειώδεις γνώσεις Ορθόδοξης Θεολογίας μπορεί κανείς να δει σε αυτό το απόσπασμα ότι ο Turing είχε σαφώς κατανοήσει ότι αυτό που ονομάζουμε νοημοσύνη υπάρχει (ή μπορεί να υπάρξει) τόσο στη βιόσφαιρα συνολικά όσο και στο υλικό υπόστρωμα του κόσμου μας. Όχι μόνο στον άνθρωπο! Κατανοεί, δηλαδή, τη βαθύτερη σχέση όλων των Κτισμάτων με τον Δημιουργό που είναι ακριβώς η Νοημοσύνη. Ή, με άλλα λόγια και επιστρατεύοντας τον όρο από την καθ' υμάς Θεολογία, αυτό που συνέχει το Σύμπαν και αποκαλύπτει την ύπαρξη του Δημιουργού είναι οι Λόγοι των Όντων. Δείτε σχετικά στο: https://antifono.gr/logoi-ton-onton/. Αντιγράφω, για όσους δεν έχουν χρόνο να το διαβάσουν ολόκληρο, το παρακάτω συγκλονιστικό απόσπασμα (οι επισημάνσεις δικές μου) από κείμενο του Παύλου Κληματσάκη στο οποίο παρουσιάζει τις βασικές ιδέες του πονήματος του π. Νικόλαου Λουδοβίκου "Ευχαριστιακή Οντολογία":
Τί είναι οι λόγοι των όντων
Οι λόγοι των όντων είναι το άρρητο και υπερφυές θείο πυρ που ενυπάρχει στην ουσία των όντων [αυτό που προσδίδει στα όντα την ουσία τους], και το οποίο [ενυπάρχον] δεν είναι άλλο από τον Θεό Λόγο. (σελ. 85) Πρόκειται για άκτιστη, προσωπική και δημιουργική παρέμβαση του Θεού-Λόγου η οποία συνιστά τους λόγους των όντων. Όποιος γνωρίζει τους λόγους των όντων, μανθάνει «τις ο λόγος της καθ’ εκάστου ουσίας, φύσεως, είδους, σχήματος, συνθέσεως, δυνάμεως, ενεργείας, πάθους»...
... Ο Θεός διατελεί μεν κρυπτόμενος στους λόγους των όντων αλλά δια αυτών πιστοποιεί την ύπαρξή Του∙ αυτό αποτελεί για τους ευσεβείς την πιο πειστική απόδειξη περί Θεού. (σελ. 90) Ο Θεός είναι «αυτολογιότητα» και ως εκ τούτου ουσιοποιός και υπερούσιος οντότης. [είναι ίδιον του υπερουσίου να ποιεί ουσίες, ενούσια όντα] Ο Θεός είναι ποιητική αιτία πάσης ουσίας και δυνάμεως και ενεργείας. (σελ 91) Οι συγκεκριμένες λογικές δράσεις [δημιουργικές πράξεις] καθιστούν δυνατή και πραγματική την ουσία, τη φύση, το είδος, το σχήμα, τη σύνθεση, τη δύναμη την ενέργεια, το πάθος, αλλά και την ατομική σύσταση των όντων, έτι δε περαιτέρω και την προνοιακή και οικονομική σχέση του Θεού προς το καθ’ έκαστον ον.
