Στο εξαιρετικό, κατά τη γνώμη μου, κείμενο του καθ. Μάριου Μπέζγου "Ανατολική Ηθική και Δυτική Τεχνική" διατυπώνονται οι παρακάτω σκέψεις που προσωπικά αξιολογώ ως πραγματικά επαναστατικές για όλους εμάς που σπουδάσαμε τη "δυτική τεχνική" στην πιο προωθημένη μορφή της και, ταυτόχρονα, είμαστε οι ζωντανοί φορείς μιας παράδοσης της οποίας τον πλούτο και την επικαιρότητα, δυστυχώς, αγνοούμε:
Δεν θα επιχειρήσω να δώσω διευκρινήσεις για τις λεπτές αποχρώσεις των εννοιών των λέξεων που χρησιμοποιούνται στο ανωτέρω κείμενο. Κάθε ενδιαφέρομενος μπορεί να προσφύγει στη πλήρη μορφή του. Αν ο καθ. Μπέζγος έχει δίκιο, τότε ίσως πρέπει να δούμε με άλλο μάτι την αποστολή μας στη μεταβατική περίοδο που διανύουμε στο μεταίχμιο μεταξύ Βιομηχανικής και Πληροφορικής Εποχής. Αν η τεχνολογία αναδεικνύεται, στο πλαίσιο της Ανατολικής Ηθικής, ως ένας τρόπος δοξολογίας, μια μορφή "ιερουργίας της ζωής" και ευχαριστιακής αναφοράς της Κτίσης στον Δημιουργό της ("τα σα εκ τω σων..."), οι συνέπειες σε επίπεδο προσωπικό και συλλογικό είναι τεράστιες. Αν είναι αλήθεια ότι "η ύλη γίνεται γέφυρα επικοινωνίας Θεού - ανθρώπου κι όχι πιά φραγμός ή μεσότοιχος ανά μεσα τους" η ανάγκη να δούμε σοβαρά την επούλωση των τραυμάτων που προκάλεσε η Βιομηχανική Εποχή στη Φύση, την Κοινωνία, το σώμα και την ψυχή του ανθρώπου, γίνεται επιτακτική.
Μπορεί η Πληροφορική να λειτουργήσει θεραπευτικά στη μεταβατική περίοδο που διανύουμε και να συμβάλει στη διαμόρφωση ενός Ελεύθερου Πληροφορικού Μέλλοντος; Και πώς η επιδιωκόμενη Ελευθερία δεν θα μετατραπεί σε Ασυδοσία, Τυρρανία των ολίγων επί των πολλών; Πώς θα καταφέρουμε να περάσουμε από το Άτομο στο Πρόσωπο της αγαπητικής αυτοπροσφοράς προς τον Πλησίον; Δικαιούμαστε ως "τεχνοκράτες" να διατυπώνουμε τέτοιους προβληματισμούς; Μήπως αυτά εκφεύγουν από τη σφαίρα της τεχνικής μας δραστηριότητας και πρέπει να τα αφήνουμε για τις ώρες τις σχόλης και της ιδιωτικής μας ζωής; Ή μήπως, όπως διατείνεται ο καθ. Μπέζγος, πρέπει να δούμε πέρα από τα αντιθετικά δίπολα φυσικό-υπερφυσικό, δημόσιο-ιδιωτικό, τεχνικό-πολιτικό επανερχόμενοι στο πλαίσιο της διαλεκτικής σχέσης κτιστού-ακτίστου και της κορυφαίας ευθύνης που έχουμε ως "ιερουργοί της ζωής" διά της επιστήμης και του επαγγέλματός μας;
Προσωπικά προσπαθώ να διατηρώ πάντα παρούσα και αυτή την οπτική όταν, στα πλαίσια των επαγγελματικών μου καθηκόντων, καλούμαι να σχεδιάσω και να υλοποιήσω ένα πληροφοριακό σύστημα. Υπάρχει ένα τραγούδι που προσωπικά με βοηθά να μην ξεχνώ αυτή τη διάσταση του Πληροφορικού ως επαγγελματία. Ακούστε το:
"Το δυτικό σχήμα «φυσικο – υπερφυσικό» είναι δυαλιστικό. Δεν διακρίνει μεθοδολογικά, αλλά διασπά οντολογικά τα δύο μεγέθη της πραγματικότητας. Το «υπερφυσικό» μοιάζει να αντιπαρατίθεται στο «αφύσικο», το «υπερβατικό» φαίνεται σαν να αντιμάχεται το «ενδοκοσμικό», το «επουράνιο» είναι σαν να αντιπολιτεύεται το «επίγειο» και γενικότερα υποτίθεται μιά μόνιμη εχθρότητα των «άνω» προς τα «κάτω». Ένα τέτοιο σχήμα είναι νεοπλατωνικό στην προέλευση και μανιχαϊκό στη λειτουργία του. Τελικά οδηγεί το χριστιανό σε μια σχιζοφρενική στάση απέναντι στον κόσμο και διχοτομεί την πίστη από τη ζωή. Πρόκειται για κατιτί το αντιχριστιανικό, το ανορθόδοξο και το απάνθρωπο.
Το ανατολικό σχήμα «κτιστό - άκτιστο» είναι διαλεκτικό. Απλώς εντοπίζει τα δύο συστατικά στοιχεία της πραγματικότητας χωρίς όμως ποτέ να φθάνει στην πόλωση τους. Ενώ διατηρεί τη διαφορά, ωστόσο συνάμα παραπέμπει στη σχέση. Η διάκριση δεν εκφυλίζεται σε διάσπαση και η διαφορά δεν οξύνεται σε διάσταση. Ο Θεός είναι ο άκτιστος, που δεν δημιουργήθηκε από τίποτε και δημιούργησε το παν. Ο κόσμος και ο άνθρωπος είναι τα κτιστά, που δημιουργήθηκαν από τον άκτιστο Θεό. Ανάμεσα τους υπάρχει αγεφύρωτη οντολογική (ουσιαστική, πραγματική) διαφορά κατά το μέγεθος του κτιστού και του άκτιστου. Αλλά συνάμα επικρατεί σχέση και κοινωνία. Το κτιστό υπονοεί το άκτιστο από το οποίο προέρχεται και το άκτιστο πάλι υποσημαίνει κάτι άλλο (το κτιστό), που διαφέρει από αυτό και προκύπτει από αυτό. Έτσι η διαφορά θεμελιώνει τη σχέση και η ετερότητα αποβαίνει το θεμέλιο της ενότητας. Με την ενσάρκωση το άκτιστο συγκαταβαίνει στο κτιστό για να επιτευχθεί η θέωση, δηλαδή η αναγωγή του κτιστού στο άκτιστο. Αυτό σημαίνει τη διαρκή παρουσία του Θεού στην ιστορία και την κοινωνία του ανθρώπου με τον Θεό μέσω του κόσμου. Η ύλη γίνεται γέφυρα επικοινωνίας Θεού - ανθρώπου κι όχι πιά φραγμός ή μεσότοιχος ανάμεσα τους. Έτσι το «φυσικό» δεν αντιπαραβάλλεται στο «υπερφυσικό», παρότι διαφέρουν οντολογικά, γι' αυτό η διαλεκτική δεν καταντά δυαλισμός, ούτε η μεθοδολογική διάκριση εκφυλίζεται σε οντολογική διάσπαση.
Τελική συνέπεια αυτής της θεώρησης της «φυσικής» πραγματικότητας ως «κτιστής» είναι μιά φιλική και συμπαθητική θεώρηση της τεχνολογίας από τη μεριά της θεολογίας. Αν ο κόσμος είναι κτιστός, τότε αναφέρεται στον άκτιστο Θεό. Η τεχνολογία γίνεται δοξολογία, αποτελεί δηλαδή το μέσο για την ευχαριστιακή αναφορά του κτίσματος στον κτίστη και την αναγωγή του κτιστού στον άκτιστο, του απρόσωπου σύμπαντος στον προσωπικό ποιητή του. Αυτή είναι μιά μορφή «κοσμικής λειτουργίας». Ο Θεός δοξολογείται θεολογικά και τεχνολογικά. Η θεολογία και η τεχνολογία είναι, δύο διαφορετικά (όχι αντιθετικά) μέσα ευχαριστιακής αναφοράς του κόσμου προς τον Θεό. Ο άνθρωπος ιερουργεί τη ζωή θεολογικά και τεχνολογικά. Η τεχνολογία και η θεολογία είναι διάφορες, αλλά όχι αδιάφορες η μια για την άλλη. Με το ένα χέρι θεολογούμε και με το άλλο τεχνολογούμε, αλλά και με τα δυο δοξολογούμε τον άκτιστο Ποιητή του κόσμου μέσω του κτιστού ποιήματος Του. Κάπως έτσι θα μπορούσε να σκιαγραφηθεί η ανατολική θεολογική θεώρηση της τεχνολογίας σήμερα."
Δεν θα επιχειρήσω να δώσω διευκρινήσεις για τις λεπτές αποχρώσεις των εννοιών των λέξεων που χρησιμοποιούνται στο ανωτέρω κείμενο. Κάθε ενδιαφέρομενος μπορεί να προσφύγει στη πλήρη μορφή του. Αν ο καθ. Μπέζγος έχει δίκιο, τότε ίσως πρέπει να δούμε με άλλο μάτι την αποστολή μας στη μεταβατική περίοδο που διανύουμε στο μεταίχμιο μεταξύ Βιομηχανικής και Πληροφορικής Εποχής. Αν η τεχνολογία αναδεικνύεται, στο πλαίσιο της Ανατολικής Ηθικής, ως ένας τρόπος δοξολογίας, μια μορφή "ιερουργίας της ζωής" και ευχαριστιακής αναφοράς της Κτίσης στον Δημιουργό της ("τα σα εκ τω σων..."), οι συνέπειες σε επίπεδο προσωπικό και συλλογικό είναι τεράστιες. Αν είναι αλήθεια ότι "η ύλη γίνεται γέφυρα επικοινωνίας Θεού - ανθρώπου κι όχι πιά φραγμός ή μεσότοιχος ανά μεσα τους" η ανάγκη να δούμε σοβαρά την επούλωση των τραυμάτων που προκάλεσε η Βιομηχανική Εποχή στη Φύση, την Κοινωνία, το σώμα και την ψυχή του ανθρώπου, γίνεται επιτακτική.
Μπορεί η Πληροφορική να λειτουργήσει θεραπευτικά στη μεταβατική περίοδο που διανύουμε και να συμβάλει στη διαμόρφωση ενός Ελεύθερου Πληροφορικού Μέλλοντος; Και πώς η επιδιωκόμενη Ελευθερία δεν θα μετατραπεί σε Ασυδοσία, Τυρρανία των ολίγων επί των πολλών; Πώς θα καταφέρουμε να περάσουμε από το Άτομο στο Πρόσωπο της αγαπητικής αυτοπροσφοράς προς τον Πλησίον; Δικαιούμαστε ως "τεχνοκράτες" να διατυπώνουμε τέτοιους προβληματισμούς; Μήπως αυτά εκφεύγουν από τη σφαίρα της τεχνικής μας δραστηριότητας και πρέπει να τα αφήνουμε για τις ώρες τις σχόλης και της ιδιωτικής μας ζωής; Ή μήπως, όπως διατείνεται ο καθ. Μπέζγος, πρέπει να δούμε πέρα από τα αντιθετικά δίπολα φυσικό-υπερφυσικό, δημόσιο-ιδιωτικό, τεχνικό-πολιτικό επανερχόμενοι στο πλαίσιο της διαλεκτικής σχέσης κτιστού-ακτίστου και της κορυφαίας ευθύνης που έχουμε ως "ιερουργοί της ζωής" διά της επιστήμης και του επαγγέλματός μας;
Προσωπικά προσπαθώ να διατηρώ πάντα παρούσα και αυτή την οπτική όταν, στα πλαίσια των επαγγελματικών μου καθηκόντων, καλούμαι να σχεδιάσω και να υλοποιήσω ένα πληροφοριακό σύστημα. Υπάρχει ένα τραγούδι που προσωπικά με βοηθά να μην ξεχνώ αυτή τη διάσταση του Πληροφορικού ως επαγγελματία. Ακούστε το:
