Τρίτη 22 Αυγούστου 2023

Επιτελεστικός Λόγος και Προσωποκεντρική Τεχνητή Νοημοσύνη...

"Είναι απολύτως σαφές ότι η «Πληροφορική» έχει καταστροφικά υπεραπλουστευθεί. Νομίζω ότι ο ακαδημαϊκός κόσμος μπορεί να κατηγορηθεί για μεγάλο μέρος του προβλήματος (επειδή μέρος της δουλειάς του είναι το «να διατηρεί τη φλόγα» ενάντια στη γενική υπεραπλούστευση στον κόσμο). Νομίζω ότι οι επιχειρήσεις μπορούν να κατηγορηθούν ότι είναι «χαζές» χωρίς να το κατανοούν (φαινόμενο Dunning-Kruger), και στη συνέχεια διαχέουν το ίδιο φαινόμενο στον γενικό πληθυσμό με διάφορους τρόπους, συμπεριλαμβανομένης της σχολικής εκπαίδευσης σε όλα τα επίπεδα."

Όταν η παρατηρήση αυτή (σε δική μου ελληνική απόδοση) προέρχεται από έναν άνθρωπο σαν τον Alan Kay, δεν μπορεί παρά να μας προβληματίσει έντονα! Για όσους δεν γνωρίζουν, ο Alan Kay είναι ένας εκ των πρωταγωνιστών της Πληροφορικής Επανάστασης και δημιουργός του πρώτου laptop στις αρχές της δεκαετίας του 1972, δάσκαλος του Steve Jobs και πολλών άλλων, σκαπανέας του οντοκεντρικού προγραμματισμού κ.λ.π. κ.λ.π. Ολόκληρη η σχετική ανάρτηση στο Quora εδώ. Μην περιοριστείτε να διαβάσετε μόνο την ανάρτηση καθαυτή, δείτε και τα σχόλια που έχουν γίνει. Βάσει αυτών των σχολίων, ο συγγραφέας επισημαίνει την ανάγκη να ορίσουμε σωστά την Πληροφορική προκειμένου να την κατανοήσουμε και να υπερβούμε την παρατηρούμενη υπεραπλούστευσή της. Ειδικότερα, επικαλείται σχετικούς ορισμούς άλλων μεγάλων Πληροφορικών ότι τελικά πρόκειται για μια Επιστήμη των Διαδικασιών, μια Επιστήμη των Συστημάτων.

Και εδώ νομίζω είναι το κλειδί! Τι είναι αυτό που καθιστά την Πληροφορική μια επιστήμη με οικουμενική εφαρμογή σε κάθε άλλο επιστημονικό πεδίο αλλά και σε κάθε πτυχή του κοινωνικού βίου; Με ποιο τρόπο, τελικά, η Πληροφορική διαμορφώνει ένα οικουμενικό πρότυπο όχι μόνο για την περιγραφή διαδικασιών αλλά και για την επιτέλεσή τους στο πλαίσιο ποικίλων συστημάτων που κατασκευάζει; Ο «τρόπος» της Πληροφορικής, εκτιμώ, έχει να κάνει με μια ιδιαίτερη ιδιότητα του λόγου σε όλες τις μορφές του, μια ιδιότητα που υπερβαίνει και ολοκληρώνει την τρέχουσα σημασία που συνήθως του αποδίδουμε με λατινική ρήση «verba volat, scripta manent» η οποία επιδέχεται εναλλακτικές ερμηνείες και επιχειρεί να διακρίνει, μέσα στη ενότητά τους, την προφορική από τη γραπτή μορφή του του ανθρώπινου λόγου - γλώσσας. Η ιδιότητα αυτή αφορά την επιτελεστικότητα του λόγου, τη χρήση της γλώσσας για να επιτελέσουμε ενέργειες όπως π.χ. μια υπόσχεση ή, στη μορφή του νομικού λόγου, τη διαμόρφωση μιας νέας κοινωνικής πραγματικότητας. Αυτή τη δυνατότητα θέσμισης διά του λόγου έχει αναλύσει μοναδικά ο Κορνήλιος Καστοριάδης στη «Φαντασιακή Θέσμιση της Κοινωνίας» αναδεικνύοντας την καίρια σημασία της ανθρώπινης δημιουργικότητας όπως την οριοθετεί με τον όρο "ριζικό φαντασιακό".
Για να κατανοήσουμε την γλωσσική επιτελεστικότητα υπό το πρίσμα της Πληροφορικής αρκεί να θεωρήσουμε τον υπολογιστή ως ένα μέσο για την εκτέλεση συγκεκριμένων ενεργειών όχι με φυσικό τρόπο, αλλά με την περιγραφή τους χρησιμοποιώντας κατάλληλους κανόνες έκφρασης, έτσι ώστε τελικά οι ενέργειες αυτές να πραγματώνονται από το εκάστοτε «σύστημα» (σκεφτείτε, για παράδειγμα, τι μπορεί να κάνει κάποιος προγραμματίζοντας κατάλληλα το λεγόμενο Διαδίκτυο των Πραγμάτων στις μέρες μας).

Αυτή η γλωσσολογική-επιτελεστική θεώρηση της Πληροφορικής ανοίγει, πιστεύω, πολλές συναρπαστικές δυνατότητες για την αναπλαισίωση της ιστορίας των υπολογιστικών συσκευών και της αλγοριθμικής έκφρασης διαδικασιών (κοινωνικών και μαθηματικών εξίσου). Επιπλέον, μπορεί να μας βοηθήσει να καταλάβουμε γιατί τα τρέχοντα μεγάλα γλωσσικά μοντέλα φαίνεται να πετυχαίνουν αυτό που ο Yuval Noah Harari ονομάζει "hacking of the human language"... Τελικά, τι είναι η λεγόμενη Τεχνητή Νοημοσύνη; Μπορούμε να πετύχουμε το στόχο της Γενικής Τεχνητής Νοημοσύνης; Μια θεώρηση της Νοημοσύνης ως ιδιότητα του Λόγου έρχεται να φωτίσει τα πράγματα... Αναφέρομαι σε παλαιότερη ανάρτησή μου στο παρόν ιστολόγιο όπου έχω διατυπώσει τον ισχυρισμό ότι η Νοημοσύνη είναι μια πανταχού παρούσα ιδιότητα στον φυσικό κόσμο, έμβιο ή μη
. Σε αυτό το πλαίσιο η καθ΄ υμάς πνευματική παράδοση, όπως διατυπώνεται από μεγάλους Πατέρες της Ορθοδοξίας στη διδασκαλία περί των Λόγων των Όντων, φαίνεται να συναντά και να γονιμοποιεί τους παραπάνω προβληματισμούς: Η Πληροφορική ως Επιστήμη του Επιτελεστικού Λόγου, μας επιτρέπει να αξιοποιήσουμε και να διασυνδέσουμε την Πανταχού Παρούσα Νοημοσύνη ώστε να υπηρετεί την Ανθρώπινη Θέληση! Το σχήμα Θέληση - Λόγος - Πράξη που η καθ΄ υμάς Ανατολή απέδωσε με την περί Χριστού διδασκαλία ως Θεού - Λόγου που ενσαρκώνεται για να επιτελεστεί το Θέλημα του Πατρός στον Κόσμο, αποτελεί το αρχέγονο πρότυπο που μπορούμε να επιστρατεύσουμε για την κατανόηση του πώς ο υπολογιστής διαμεσολαβεί τη σχέση Ανθώπου - Φύσης! Το πρότυπο αυτό μπορεί να προσφέρει, τελικά, και το "έδαφος" για να κινηθούμε σε αυτό που οι ειδικοί ονομάζουν ethical AI και που μπορούμε, νομίζω, να αποδώσουμε πολύ πιο σωστά στη γλώσσα-παράδοσή μας ως Προσωποκεντρική Τεχνητή Νοημοσύνη σε αντιδιαστολή με την αχαλίνωτη, Ατομοκεντρική Τεχνητή Νοημοσύνη, που αναπτύσσεται σήμερα. Περί της έννοιας του Προσώπου και του Ατόμου παραπέμπω σε σχετικό διαφωτιστικό άρθρο του περιοδικού Πεμπτουσία.