Μανούσος Καλλικράτης

Στην είσοδο του χωριού Καλλικράτης στα Σφακιά συναντά ο επισκέπτης μια πλάκα που τον πληροφορεί ότι το χωριό χρωστά το όνομα του στο Μανούσο Καλλικράτη αρχηγό σώματος 1000 εθελοντών που το Μάρτη του 1453 ξεκίνησε να βοηθήσει στην άμυνα της Πόλης. Το τι απέγιναν αυτοί οι εθελοντές, μας πληροφορεί αρχικά ο Φραντζής: «Όταν μπήκαν οι εχθροί στην Πόλη, έδιωξαν τους Χριστιανούς που είχαν απομείνει στα τείχη με τηλεβόλα, βέλη, ακόντια και πέτρες. Έτσι έγιναν κύριοι ολόκληρης της Κωνσταντινούπολης, εκτός των πύργων του Βασιλείου του Λέοντος και του Αλεξίου, τους οποίους κρατούσαν οι ναύτες από την Κρήτη που πολέμησαν από τις 6 μέχρι τις 8 το απόγευμα και σκότωσαν πολλούς Τούρκους. Βλέποντας το πλήθος των εχθρών που είχαν κυριεύσει την πόλη, δεν ήθελαν να παραδοθούν, αλλά έλεγαν ότι προτιμούσαν να πεθάνουν παρά να ζήσουν. Κάποιος Τούρκος ειδοποίησε τότε τον Σουλτάνο για την ηρωική άμυνά τους κι εκείνος συμφώνησε να τους επιτρέψει να φύγουν με το πλοίο και όλα τα πράγματα που είχαν μαζί τους».

Περισσότερες πληροφορίες μας δίνει ένα ολιγοσέλιδο χειρόγραφο του 1460, που βρίσκεται στη βιβλιοθήκη της Ιεράς Μονής Βατοπεδίου Αγίου Όρους και συντάχθηκε με βάση τις διηγήσεις ενός εκ των διασωθέντων Κρητικών, του Πέτρου Κάρχα ή Γραμματικού. Σύμφωνα, λοιπόν, με το χειρόγραφο αυτό, το τελευταίο δεκαήμερο του Μάρτη του 1453 ξεκινούν οι εθελοντές με πέντε καράβια και με σκοπό την ενίσχυση της άμυνας της Κωνσταντινούπολης. Αρχηγός τους ο Μανούσος Καλλικράτης από τα Σφακιά, ιδιοκτήτης των τριών καραβιών και καπετάνιος του ενός. Καπετάνιοι στα άλλα δύο καράβια του ο Γρηγόρης Βατσιανός Μανάκης από τ' Ασκύφου Σφακίων και ο Πέτρος Κάρχας από την Κυδωνία, γνωστός και με το παρανόμι Γραμματικός. Το τέταρτο ανήκει στον Ανδρέα Μακρή από το Ρέθυμνο που είναι και ο καπετάνιος. Το πέμπτο, ιδιοκτησίας του καπετάν Νικόλα του Στειακού, διοικεί ο Παυλής Καματερός από την Κίσσαμο.

Στη θάλασσα του Μαρμαρά συναντούν μεγάλο στόλο τουρκικών σκαφών. Ακολουθεί επική ναυμαχία κατά τη διάρκεια της οποίας θυσιάζεται ο αρχηγός μαζί με 7 εθελοντές (έγινε μεγάλη φασαρία ποιος θα τον συντροφεύσει) που μένουν να παρενοχλούν τους Τούρκους για να ξεφύγουν οι υπόλοιποι.Ξεφεύγουν οι 760 και φτάνουν στις 2 Απριλίου στην πολιορκούμενη Πόλη. Τους ανατίθεται η επάνδρωση των τριών πύργων πέριξ της Χρυσής Πύλης. Αντιστέκονται μέχρι τέλους και παρά τις αλλεπάλληλες προσπάθειές των Οθωμάνων εκείνοι συνεχίζουν να αντιστέκονται ενώ η Πόλη έχει πλέον υποκύψει.

Ενημερώνεται ο Μωάμεθ και δίνει εντολή να αφεθούν να φύγουν με τα όπλα και τις σημαίες τους χωρίς να τους πειράξει κανείς. Όταν ανακοινώνεται αυτή η απόφαση στους υπερασπιστές εκείνοι θέτουν όρους: "δεν φεύγουμε αν δεν πάρουμε μαζί μας και τους τραυματίες που έχουμε στα νοσοκομεία της Πόλης"! Οι Τούρκοι δέχονται αποκρύπτοντας ότι ήδη κατ' εντολή του Μωάμεθ έχουν σφαγεί όλοι οι νοσηλευόμενοι. Οι υπερασπιστές περνούν συντεταγένοι μέσα από τους Τούρκους που λεηλατούν την Πόλη. Η παράδοση λέει πως μερικοί από τους Τούρκους έκαναν τεμενάδες στο πέρασμά τους! Φτάνουν στο καράβι που έχει ετοιμαστεί γι' αυτούς, ένα από τα πέντε με τα οποία είχαν έρθει. Μετά από μερικές μέρες φτάνουν στην Κρήτη. Σύμφωνα με την λαϊκή παράδοση στους εορτασμούς της επιστροφής των χορεύτηκε για πρώτη φορά ο "ο «συρτός χανιώτικος», ο «βασιλιάς» των κρητικών χορών.