Δευτέρα 30 Μαρτίου 2009

Οι επίδοξοι Φαραώ της Πληροφορικής

Από το Φεβρουάριο του 2004 που δημοσιοποιήθηκε η πρόταση της Ένωσης Πληροφορικών Ελλάδας για τη δημιουργία Εθνικού Επιμελητηρίου Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΕΘΕΠΕ) ξεκίνησε μια υπόγεια υπονόμευση από την γραφειοκρατία που κατέχει τη διοίκηση του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας η οποία, όπως είναι γνωστό, έχει ισχυρές διασυνδέσεις με μεγάλα εργολαβικά συμφέροντα. Τα τελευταία δύο χρόνια η υπόγεια αυτή υπονόμευση πήρε τη μορφή ενός πυροτεχνήματος, χωρίς ουδεμία νομική υπόσταση, με τον ευφάνταστο τίτλο eTEE. Παράλληλα εκδηλώθηκε μια οξεία επίθεση κατά των προσπαθειών επαγγελματικής κατοχύρωσης των Πληροφορικών με το μπλοκάρισμα των σχετικών Προεδρικών διαταγμάτων που έχουν εγκριθεί από το ΣΑΠΕ αλλά δεν έχουν εκδοθεί από το Υπουργείο Παιδείας λόγω των αντιδράσεων της γραφειοκρατίας του ΤΕΕ. Παράλληλα η ίδια γραφειοκρατία απεργάζεται την λεηλασία του κλάδου της Πληροφορικη και των Επικοινωνιών προωθώντας την ενσωμάτωση του Υπουργείου Μεταφορών και Επικοινωνιών στο Υπουργείο Δημοσίων Έργων. Σχετικές "προτάσεις" έχουν γίνει από τον Γιώργο Σουφλιά οι σχέσεις του οποίου με την ηγεσία του ΤΕΕ είναι γνωστές.

Τα επιχειρήματα όσων βρίσκονται πίσω από αυτές τις μεθοδεύσεις είναι γνωστά: Οι Μηχανικοί πρέπει να είναι "επικεφαλής" των έργων Πληροφορικής και Επικοινωνιών ενώ όλοι υπόλοιποι (απόφοιτοι τμημάτων Πληροφορικής του Πανεπιστημιακού και του Τεχνολογικού τομέα των ΑΕΙ) απλώς θα βγάζουν τη δουλειά... Δεν διστάζουν μάλιστα να μεθοδεύουν τη διάλυση των λειτουργούντων τμημάτων Πληροφορικής σε Πολυτεχνικές Σχολές. Οραματίζονται ένα "φαραωνικού τύπου" ιεραρχικό μοντέλο για την Πληροφορική αντίστοιχο με αυτό που εφαρμόζεται στις κλασσικές κατασκευές: Απροστάτευτοι μετανάστες υλοποιούν και οι "επικεφαλής" μηχανικοί εμπορεύονται σε υψηλό τίμημα τις "υπογραφές" τους! Είναι μήπως τυχαία η έντονη δράση κυκλωμάτων εμπορίας εξ' ανατολών προερχόμενης "πληροφορικής σαρκός";

Ο κόσμος της Πληροφορικής είναι πραγματικά εξοργισμένος με αυτές τις μεθοδεύσεις. Η οξύτητα στην αντιπαράθεση και η αδυναμία συνεννόησης με ορισμένους ανθρώπους που πρακτορεύουν τα συμφέροντα της γραφειοκρατίας του ΤΕΕ οφείλεται σε δύο κυρίως λόγους:

ΠΡΩΤΟΣ ΛΟΓΟΣ

Έχει γίνει από όλους αντιληπτή η ηθική της απληστίας, και του ατομικισμού που καλλιεργείται σε ορισμένους κύκλους, που φαντάζονται τα επαγγελματικά δικαιώματα ως μια “πίτα” που όσο λιγότεροι τρώνε τόσο καλύτερα. Συνασπίστηκαν με αποκλειστική επιδιώξη να αρπάξουν την πίτα και να την μοιραστούν μεταξύ τους.

Όταν αυτή η βάρβαρη επιδίωξη προσπαθεί να "ντυθεί" με λόγια, υπερβαίνει την κοινή λογική. Οι πιο ψύχραιμοι από μας μπορούν να χαλαρώσουν και να γελάσουν ακόμα, με τα κείμενα που εμφανίζονται κατά καιρούς στα δελτία του ΤΕΕ, όπου κάποιοι πασχίζουν να αποδώσουν μεταφυσική αξία στο περίφημο πέμπτο έτος σπουδών κατά τη διάρκεια του οποίου “και μόνον αυτού” δομείται η σκέψη του μηχανικού!

Δυστυχώς η νοοτροπία αυτή που καλλιεργείται συστηματικά εντός του ΤΕΕ από την κυβερνώσα "γραφειοκρατία των εργολάβων" και έχει προσυλητίσει μια μερίδα μηχανικών, έχει επηρεάσει και όσους έχουν το ΤΕΕ ως πρότυπο που πρέπει να το φτάσουν. Αναφερόμαστε σε ορισμένους κύκλους των ΤΕΙ, και μειοψηφίες στο χώρο των Πανεπιστημίων.

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΛΟΓΟΣ

Η ορολογία που έχει υιοθετηθεί από πολλούς Πληροφορικούς περί έργων πληροφορικής και διοίκησης έργων πληροφορικής, δυστυχώς παραπέμπει σε αυτό που ήδη υπάρχει δηλαδή στα τεχνικά έργα. Οφείλουμε να τονίσουμε με έμφαση ότι τα πληροφορικά αγαθά (όπως είναι και ένα Πληροφορικό Σύστημα) δεν μπορούν να ταξινομηθούν σημασιολογικά και οργανωτικά στα κλασσικά τεχνικά-κατασκευαστικά έργα. Δεν είναι, άλλωστε, τυχαίο ότι τα δημιουργήματα της πληροφορικής ταξινομούνται νομικά, τόσο σε ευρωπαϊκό επίπεδο όσο και σε εθνικό επίπεδο, στα έργα λόγου και καλύπτονται από τη νομοθεσία περί πνευματικής ιδιοκτησίας.

Ένα δημιούργημα πληροφορικής έχει ποιοτικές διαφορές ουσίας, σε σχέση με ένα τεχνικό έργο. Και για το λόγο αυτό είναι εντελώς διαφορετικές και οι ανθρώπινες δομές στις οποίες εντάσσονται οι δημιουργοί του. Για παράδειγμα η διοίκηση ενός τεχνικού έργου βασίζεται στην αυστηρή ιεραρχική οργάνωση ενός ετερόκλητου δυναμικού, ανιδείκευτοι εργάτες, τεχνίτες, εργοδηγοί, μηχανικοί, αρχιμηχανικοί κλπ.

Αυτό το μοντέλο δεν μπορεί να λειτουργήσει για την ανάπτυξη κανενός σοβαρού δημιουργήματος πληροφορικής. Στο δημιουργικό και αξιόλογο κομμάτι της πληροφορικής συναντάμε ομάδες πληροφορικών που οφείλουν να συνεργάζονται αρμονικά μεταξύ, αλλά και με τις διπλανές ομάδες που έχουν αναλάβει άλλα κομμάτια του ίδιου έργου.

Με το μαστίγιο μπορεί να χτίζεις αθάνατα γεφύρια, καθεδρικούς ναούς και πυραμίδες. Όμως αυτό δεν ισχύει για τα πληροφορικά αγαθά, τα έργα του "ψηφιακού λόγου". Στην περίπτωση αυτή είναι αναποτελεσματικό και επιζήμιο να υιοθετεί κανείς ένα πολυεπίπεδο ιεραρχικό μοντέλο διοίκησης από τυραννικούς μανατζέρ, υπομάνατζερ και ανθυπομάνατζερ με πληροφορικούς στη βάση της πυραμίδας, οι οποίοι μισούν και ανταγωνίζονται "μέχρι θανάτου" ο ένας τον άλλο και ενδεχομένως μισούν και αυτό που κάνουν.

Οι μηχανικοί που έχουν ενσωματώσει τις συντεχνιακές νοοτροπίες του κλάδου τους, έχουν στο μυαλό τους τα αυταρχικά, ιεραρχικά μοντέλα διοίκησης των τεχνικών έργων που στη χώρα μας υλοποιούνται τελικά από κακοπληρωμένους εργάτες και σε ένα μεγάλο ποσοστό από ανασφάλιστους μετανάστες. Όσοι έχουν αυτές τις ιδέες περί έργων τρέμουν μήπως βρέθουν κωπηλάτες στη γαλέρα, ή εργάτες στο γιαπί. Ονειρεύονται το ρόλο του διοικητή, και τους πιάνει τρόμος σε κάθε προοπτική εξομοίωση τους με διάφορους “κατώτερους”. Όπως ο ρατσιστής που παραλύει και μόνο στην σκέψη, να ξυπνήσει ένα πρωί και να δει στον καθρέφτη του ότι έχει γίνει ο ίδιος μαύρος... Ο τρόμος του γίνεται πανικός, και ο πανικός παραλλήρημα.

Οι άλογες κραυγές τους είναι απόλυτα φυσική και κατανοητή συνέπεια του ηθικού τους αδιεξόδου, που τους αφήνει δύο μόνο επιλογές : να ουρλιάξουν (δημοσίως) ή να ψιθυρίσουν τα περί πίτας (ιδιωτικώς).

Κυριακή 22 Μαρτίου 2009

Στο δρόμο προς την Ουτοπία - Ελεύθερη και Ανοικτή Ελλάδα

Στρατηγοί χωρίς στρατηγική

Σε συνάντηση που είχε ένας συνάδελφος πληροφορικός με τον Γενικού Γραμματέα Χ κάποιου Υπουργείου, ο πρώτος παρατήρησε ότι η Χώρα δεν έχει στρατηγική για το Χ. Η απόκριση που έλαβε ήταν αφοπλιστική: "Μήπως έχουμε στρατηγική για κάτι άλλο για να έχουμε για το Χ;" Αυτή η απόκριση προκάλεσε μεγάλη απορία στον πληροφορικό ο οποίος και αποχώρησε από τη συζήτηση. “Είναι δυνατόν;”, σκέφτηκε, “ο εντεταλμένος υψηλόβαθμος δημόσιος λειτουργός για το ζήτημα Χ να αναγνωρίζει ότι ο στρατηγός-αρμόδιος για τη διακυβέρνηση του Χ, αυτός ο ίδιος!, δεν έχει ένα στόχο και ένα σχέδιο για να τον πετύχει; Γιατί δεν παραιτείται;”

Εδώ και χρόνια, είναι κοινή η πεποίθηση όλων ότι στρατηγική δεν έχουμε. Τουλάχιστο όχι για τα ζητήματα που έχουν ανατεθεί ως αρμοδιότητα στους υψηλόβαθμους δημόσιους λειτουργούς – στρατηγούς, του πρωθυπουργού – αρχιστρατήγου μη εξαιρούμενου. Το σκάφος που λέγεται Ελλάδα είναι ακυβέρνητο. Διότι αρχιστράτηγο και στρατηγούς έχουμε αλλά Εθνική Στρατηγική και επιμέρους Στρατηγικές που να λειτουργούν ως ενιαίο όλον δεν διαθέτουμε. Τι έχουμε, λοιπόν;

Το μεγάλο καζάνι...

Οι περισσότεροι κάτοικοι της Χώρας θα συμφωνήσουν με την άποψη του κ. Γενικού και ενδεχομένως να εκπλαγούν από την αποχώρηση του πληροφορικού. Γιατί να εκπλήσσεται; Στρατηγική δεν έχουμε αλλά όλα τα άλλα τα έχουμε: Ισχυρούς συμμάχους, ισχυρό νόμισμα, ισχυρή οικονομία που ελάχιστα κλυδωνίζεται από τη διεθνή κρίση. Τι χρειαζόμαστε τη στρατηγική;

Κι όμως! Κάτι φαίνεται να μας λείπει. Κάτι που μας μεταμορφώνει σε φιλοχρήματους ρασοφόρους, άδικους δικαστές, άτολμους πολιτικούς, αδρανείς πολίτες, ανόητους ψηφοφόρους, παράξενους πελάτες, προβληματικούς συνεργάτες, ράθυμους υπαλλήλους, άδικους εργοδότες, ευθυνόφοβους διευθυντές, απείθαρχους υφιστάμενους, λουφαδόρους φαντάρους και “καραβανάδες”. Η “καραβάνα” και η “κουτάλα” έχουν γίνει τα εθνικά μας σύμβολα!

Τηλεοπτικοί αστέρες, γνωστοί, φίλοι, συγγενείς, αδέρφια και γονείς μας λένε:

Να, εκεί είναι το “μεγάλο καζάνι”, πήγαινε κι εσύ. Γίνε δημόσιος υπάλληλος, δήμαρχος, νομάρχης, βουλευτής... Αν δεν τα καταφέρεις, δεν πειράζει. Ζήτα κι εσύ "τα δικαιώματά σου”. Το καζάνι είναι μεγάλο. Οι καραβάνες μικρές. Μένει φαγητό και για τους”πολίτες”. Διεκδίκησε τα επαγγελματικά σου δικαιώματα, μην πηγαίνεις κόντρα στο ΤΕΕ, συμβιβάσου, να είσαι ρεαλιστής, ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙΣ ΕΣΥ ΝΑ ΑΛΛΑΞΕΙΣ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ.

Και ω του θαύματος! Ο κόσμος αλλάζει και εμείς, πάντα τριγύρω από το “μεγάλο καζάνι” να μαλλώνουμε ποιος θα πάρει το καλύτερο κομμάτι... Το μαγικό αυτό καζάνι που δεν φτάνει να χορτάσουν οι φαντάροι αλλά για τους “μάγειρες” βρήκε 28 δις για να συνεχίσουν να μαγειρεύουν... Διότι τα τρόφιμα τελείωσαν και το καζάνι έπρεπε να γεμίσει. Ποιος, όμως, θα πληρώσει το λογαριασμό; Ποιος θα παράγει τα “τρόφιμα” για το συσσίτιο όταν όλοι είναι γύρω από το καζάνι; Μέχρι πότε το “μπακάλικο” θα μας δίνει βερεσέ;

Το λιθαράκι...

Το φαγοπότι γύρω από το "μεγάλο καζάνι" το έχουμε δει όλοι. Πληροφορικοί και μη. Καθένας από τη "σκοπιά" του. Και έχουμε αηδιάσει με τις "σκηνές απείρου κάλλους" που βλέπουμε να εκτυλισσόνται γύρω από αυτό. Από προσωπική εμπειρία γνωρίζω ότι στους περισσότερους από εμάς δεν αρέσει να παρακαλάμε για να γεμίσουμε κάθε μέρα την “καραβάνα” μας. Όχι. Δεν είχαμε τέτοιες προσδοκίες όταν ήμασταν παιδιά, όταν σπουδάζαμε, όταν δίναμε τον όρκο του Πληροφορικού στην αποφοίτησή μας. Δεν μας αρέσει αυτό που βλέπουμε, αυτό που είμαστε. Δεν θέλουμε να αλλάξουμε τον κόσμο. Όχι. Αλλά λίγο καλύτερο, βρε αδερφέ! Λίγο καλύτερο δεν μπορούμε να τον κάνουμε; Τι να κάνουμε όμως; Δεν ξέρουμε. Πώς μπορεί να γίνει ο κόσμος καλύτερος; Σίγουρα θα μπορούσαμε κάτι να κάνουμε κι εμείς. Να βάλουμε το λιθαράκι μας. Που είναι όμως αυτό το λιθαράκι να το βρούμε να το βάλουμε;

Κι όμως, εμείς οι πληροφορικοί, αυτό το λιθαράκι το έχουμε. Απλώς δεν ξέρουμε ότι για να “κάνει το θαύμα του” πρέπει να το βγάλουμε από εκεί που το έχουμε φυλαγμένο και να αρχίσουμε να το χρησιμοποιούμε. Και τότε ο κόσμος θα γίνει καλύτερος.

Το αγαθό της στρατηγικής και η αξία της χρήσης του

Σε άρθρο του Χρύσανθου Λαζαρίδη αναφέρεται ότι:

Η στρατηγική ονομάστηκε «η δύναμη του αδυνάτου». Πράγματι, οι παντοδύναμοι σπάνια νιώθουν την ανάγκη να καταφύγουν σε στρατηγικό σχεδιασμό που τους «υπερβαίνει». Συνήθως υποκύπτουν στον πειρασμό να αξιοποιήσουν, απλώς, την συντριπτική υπεροχή τους. Τη στρατηγική την ανάπτυξαν, πάντα, άνθρωποι, ηγέτες ή έθνη που υστερούσαν σε συσχετισμούς, που αντιμετώπιζαν άνισα ισχυρότερους αντιπάλους ή έθεταν στόχους που τους υπερέβαιναν αρχικά...

Αν αυτό είναι η στρατηγική, τότε στην περίπτωση της χώρας μας, οφείλουμε να δεχθούμε είτε ότι είμαστε παντοδύναμοι, κάτι που είναι μάλλον αστείο και να το σκεφτεί κανείς, είτε ότι απλώς αγνοούμε την την τεράστια δύναμη αυτού του αγαθού όταν χρησιμοποιηθεί μεθοδικά και σωστά. Υπάρχει όμως και μια τρίτη περίπτωση: να το έχουμε αλλά να μην το χρησιμοποιούμε. Να ανταλλάσσουμε τη “στρατηγική μας αδράνεια” με άλλα αγαθά που νομίζουμε ότι έχουν μεγαλύτερη αξία και με τη χρήση των οποίων τελικώς ασχολούμαστε. Διότι αγαθό που δεν χρησιμοποιείται δεν μπορεί να απελευθερώσει τη δύναμη που κρύβει μέσα του. Και η στρατηγική παραμένει παροπλισμένη στον τόπο που τη γέννησε!

Αν επιχειρήσουμε, λοιπόν, να γνωρίσουμε το τι είναι και πώς εκφράζεται πρακτικά η χρήση αυτού του αγαθού θα μάθουμε (από το προαναφεθέν άρθρο) ότι:

Στρατηγική είναι η συστηματική ανθρώπινη δραστηριότητα που κατατείνει στην επίτευξη ενός σαφούς στόχου, με συγκεκριμένα εργαλεία, που τα χρησιμοποιεί ορθολογικά, σε βάθος χρόνου - όχι στιγμιαία - με συντονισμό ενεργειών σε πολλαπλά πεδία αντιπαράθεσης και σύγκλιση ανεξαρτήτων προσπαθειών σε τελικό στόχο, μέσα σε ένα περιβάλλον που δεν ελέγχεται πλήρως (υπάρχουν κι άλλοι παίκτες η συμπεριφορά καθενός των οποίων επηρεάζει και το τελικό αποτέλεσμα και τη βέλτιστη συμπεριφορά όλων των άλλων).

Σας θυμίζει κάτι το παραπάνω; Μήπως είναι μια άλλη διατύπωση του "φαινομένου" που ονομάζεται Διοίκηση Πληροφορικού Συστήματος; Διότι ένα Πληροφορικό Σύστημα δεν είναι μόνο υλισμικό και λογισμικό. Είναι και αυτό που θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε βιολογισμικό, δηλαδή οι χρήστες τους ως κοινότητα προσώπων που αλληλεπιδρούμε με το hardware μέσω του software καθώς και με τα υπόλοιπα "τμήματα" του βιολογισμικού και επιδιώκουν έναν υπέρτερο σκοπό μέσα από την τέλεση συγκεκριμένων λειτουργιών. Αυτός ο "υπέρτερος σκοπός" διαμορφώνεται στα πλαίσια του οργανισμού που συκροτείται πέριξ του "συστήματος" και περιλαβάνει και το ίδιο το "σύστημα".

Ο "υπέρτερος στόχος" αποτελεί και το σημείο κλειδί για την κατανόηση της έννοιας της στρατηγικής και της στενής συνάφειάς της με την επιστήμη μας. Η καθοριστική σημασία της ύπαρξής του καθώς και της κατανόησής του από τους συμμετέχοντες στην όλη προσπάθεια είναι το κλειδί που μετατρέπει το "ανθρώπινο δυναμικό" ενός οργανισμού σε βιολογισμικό ή σε στράτευμα αναλόγως του αν ο σκοπός είναι ειρηνικός ή όχι.

Θεμελιώδες στοιχείο, και στις δύο περίπτώσεις, για τη διαμόρφωση ενός συνόλου ανθρώπων, υλικών και ιδεών σε λειτουργούντα οργανισμό είναι είναι η αποκρυστάλλωση ενός σαφούς στόχου του οποίου η επίτευξη επιδιώκεται συστηματικά.

Με βάση την ανωτέρω ανάλυση θα πρέπει καταρχήν να διερωτηθούμε αν η Χώρα συγκροτεί οργανισμό ή είναι απλώς ένα συνοθύλευμα βιολογικής, ιδεολογικής και ανόργανης ύλης. Η απάντηση είναι προφανής: Το χάος που μας περιβάλει και εισχωρεί εντός μας διαλύοντας την ψυχή και την καρδιά μας είναι πανθομολογούμενο. Διότι δεν υπάρχει ο σαφής και σε βάθος χρόνου στόχος της χώρας. Δεν έχουμε τον Υψηλό και Ευγενή εκείνο Στόχο που θα δώσει μορφή στο "χάος των βιολογικών, ιδεολογικών και ανόργανων υλικών" που βρίσκονται πεταμένα από εδώ και από εκεί γύρω μας και εντός μας.

Δίνοντας μορφή στο χάος

Εδώ και αρκετές δεκαετίες η Χώρα αναλώνεται σε πράγματα επουσιώδη κυνηγώντας πρόσκαιρες "ευκαιρίες" που προβάλλονται “εθνικοί στόχοι” (ΟΝΕ, Ολυμπιάδα....) ενώ οι πραγματικές προκλήσεις αγνοούνται. Άλλες πάλι φορές προσπαθεί να αποφύγει βραχυπρόθεσμους κινδύνους (Μάρτης '87, Ίμια, οικονομική κρίση σήμερα) ενώ οι μακροπρόθεσμες απειλές παραμένουν αδιάγνωστες.

Έχει, άραγε, επίγνωση η ηγεσία της Χώρας, ο λαός μας, ο ελληνισμός ολόκληρος των σημείων πραγματικής υπεροχής του στο παγκόσμιο γίγνεσθαι ή βρίσκεται εγκλωβισμένος στη λογική της εφήμερης καλοπέρασης; Έχουμε, τέλος, συναίσθηση των μεγάλων ευκαιριών που ανοίχτηκαν και ανοίγονται για μας με την αναδιαμόρφωση του παγκόσμιου οικονομικού και πολιτικού χάρτη με την ανασυγκρότηση των μεγάλων γεωπολιτικών χώρων (Βαλκάνια, Εύξεινος, Μεσόγειος, Ευρώπη) ή απλώς “ανήκομεν εις τη Δύσιν”;

Ας αφεθούμε για μια λίγο στο όνειρο με οδηγό τη μακραίωνη παρουσία και προσφορά του Ελληνισμού στην Οικουμένη και θα βρεθούμε σε μια Ουτοπία! Και ας αρχίσουμε να μελετούμε πώς η πληροφορική-στρατηγική κάνει την Ουτοπία πραγματικότητα!

Ιδρυτική πράξη σε αυτή την πορεία δεν μπορεί να είναι άλλη από τον καθορισμό ενός ξεκάθαρου στόχου στον οποίο να συμφωνήσουμε όλοι μας. Και το πρώτο βήμα δεν μπορεί να είναι άλλο παρά η ανάσυρση από τη λήθη όλων εκείνων των Υψηλών Αξιών που ιστορικά γεννήθηκαν σε τούτο τον τόπο και ενέπνευσαν τους προγόνους μας σε έργα υψηλής πολιτιστικής δημιουργίας που ακόμη και σήμερα θαυμάζει όλη η Υφήλιος. Και τα ιδανικά αυτά, κατά τη γνώμη μου, είναι κυρίως δύο: Ελευθερία και Δικαιοσύνη.

Ιδού, λοιπόν, η Μεγάλη Ιδέα για τον ελληνισμό του 21ου αιώνα: Να σπουδάσουμε στο σχολείο της Ελευθερίας και της Δικαιοσύνης και να βρούμε τον τρόπο να μεταλαμπαδεύσουμε τα υψηλά αυτά ιδανικά σε όλους τους Ανθρώπους. Η σπουδή αυτή δεν μπορεί να γίνει παρά μέσα από τα έργα των Πατέρων μας που πρέπει να τα περισώσουμε από την καταστροφή, να τα αναδείξουμε και να τα προσφέρουμε στους εαυτούς μας και στους συνανθρώπους μας αξιοποιώντας τα εργαλεία που αναπτύσσουμε μέσα από την επιστημονική και επαγγελματική μας δραστηριότητα.

Συγγνώμη αν ακούγεται κάπως περιέργα, αλλά πιστεύω ότι η Νέα Μεγάλη Ιδέα που προτείνω συνεπάγεται μια ξεκάθαρη υποχρέωση για μας τους Έλληνες Πληροφορικούς: Να δημιουργήσουμε την Ψηφιακή Ιστορική Ελλάδα καταγράφοντας ψηφιακά όλα τα έργα των Ελλήνων στη διαχρονική παρουσία τους επί της γης και να την προσφέρουμε "με τον τρόπο της ελευθερίας" σε όλη την Υφήλιο. Αν κάποιος μου ζητούσε να δώσω έναν τίτλο σε αυτό το φιλόδοξο project θα το ονόμαζα Ελεύθερη και Ανοικτή Ελλάδα (ΕΛΑΕ). Η ΕΛΑΕ θα πρέπει να εξελίσσεται καθώς έργα νέων Ελλήνων δημιουργών γίνονται αποδεκτά με τη λογική ότι εκφράζουν το ελληνικό πνεύμα όπως αυτό εξελίσσεται στο χρόνο. Μια ειδική επιτροπή, ίσως η Ακαδημία Αθηνών, θα πρέπει να έχει την ευθύνη της επιλογής.

Θα μπορέσουμε έτσι όλοι μας, Έλληνες και μη, να σπουδάσουμε στο σχολείο της Ελευθερίας και της Δικαιοσύνης, χωρίς τους χωροχρονικούς περιορισμούς που μας επιβάλλουν μουσεία, ιδιωτικές συλλογές, μετακινήσεις σε αρχαιολογικούς χώρους και βιβλιοθήκες. Προσωπικά είμαι αποφασισμένος να διαθέσω σημαντικό μέρος από τον ελεύθερο χρόνο μου σε αυτή την προσπάθεια και να μεριμνήσω ώστε και η ερευνητική μου δραστηριότητα να εναρμονιστεί ανάλογα. Όποιος άλλος θα ήθελε να με συντροφεύσει σε αυτή την "επιχείρηση" δεν έχει παρά να επικοινωνήσει μαζί μου στο nektar@ced.tuc.gr ώστε να διαμορφώσουμε το χώρο της συνεργασίας μας και να βρούμε και όλους εκείνους τους ειδικούς (ιστορικούς, φιλόλογους, επιστήμονες) που θα μας συνδράμουν στο έργο μας.
Ενδεχομένως πρέπει να εξετάσουμε την διατύπωση της πρότασης αυτής στα πλαίσια της ΕΠΕλ.

Παρασκευή 20 Μαρτίου 2009

Γλωσσοκεντρικός Προγραμματισμός (Language Oriented Programming): Η Πληροφορική ως Τέχνη του Ψηφιακού Λόγου

Δημοσιεύθηκε στο 1ο τεύχος του ενημερωτικού δελτίου
της Ένωσης Πληροφορικών Ελλάδας "Ο Πληροφορικός"


Ο όρος γλωσσοκεντρικός προγραμματισμός χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον Martin Ward το 1994[1] προκειμένου να χαρακτηρίσει μια προσέγγιση στην ανάπτυξη πολύπλοκων συστημάτων, η οποία ξεκινά από το ενδιάμεσο επίπεδο σχεδιασμού μιας γλώσσας ειδικού σκοπού (domain specific language) Γ και προχωρεί σε δύο παράλληλες κατευθύνσεις:
  • Την υλοποίηση της Γ μέσω μιας άλλης κατάλληλης γλώσσας γενικού σκοπού
  • Την υλοποίηση του (πολύπλοκου) συστήματος στη Γ
Με άλλους όρους, ο γλωσσοκεντρικός προγραμματισμός, βασίζεται στη θεώρηση ότι για να λυθεί υπολογιστικά ένα πολύπλοκο πρόβλημα, είναι συνήθως ευκολότερο να δημιουργηθεί η ειδική γλώσσα Γ (αν δεν υπάρχει ήδη) η οποία θα βασίζεται στις έννοιες πεδίου (domain concepts) που ταιριάζουν στη φύση του προβλήματος και με βάση την Γ να επιτευχθεί η επίλυση του προβλήματος. Η Γ ουσιαστικά τυποποιεί και οργανώνει την προϋπάρχουσα γνώση σε σχέση με το πεδίο του προβλήματος και προσφέρει ένα υψηλότερου επιπέδου εργαλείο βάσει του οποίου διευκολύνεται η εύρεση της (υπολογιστικής) λύσης, η οποία με τη σειρά της κωδικοποιείται σε “πρόγραμμα” στην ειδική γλώσσα που δημιουργήθηκε (ή επιλέχθηκε).

Η ιδέα δεν είναι καινούργια. Η δημιουργία νέων γλωσσών, κυρίως γενικού σκοπού, αποτελεί την καρδιά της δραστηριότητας των Πληροφορικών εδώ και δεκαετίες. Γλώσσες γενικού σκοπού έχει επικρατήσει να ονομάζουμε εκείνες οι οποίες αναφέρονται στο πεδίο του προγραμματισμού υπολογιστών. Ωστόσο, από πολύ νωρίς, η δημιουργία γλωσσών ειδικού σκοπού, πέραν του πεδίου του προγραμματισμού υπολογιστών, αποτέλεσε μια προσφιλή και ιδιαίτερα καρποφόρα δραστηριότητα των Πληροφορικών. Μια από τις δημοφιλέστερες και πληρέστερες είναι αυτή που ξεκίνησε να δημιουργεί στα τέλη της δεκαετίας του '70 ο Donald Knuth με την ονομασία TeX και η οποία έχει σήμερα διεθνή αποδοχή ως η πλέον αποτελεσματική για τη δημιουργία σοβαρών επιστημονικών βιβλίων και άρθρων. Είναι μια γλώσσα που εγκαινίασε το πεδίο της ψηφιακής τυπογραφίας και κατέστησε εφικτή τη δημιουργία καλαίσθητων επιστημονικών κειμένων μέσω υπολογιστή. Η ιδέα για τη δημιουργία της προέκυψε από την ανάγκη του Knuth να εξασφαλίσει την αισθητική ποιότητα του μνημειώδους έργου του “The Art of Computer Programming”[2]. Τελικά, όχι μόνο κατάφερε να δώσει στους αναγνώστες του βιβλία υψηλής αισθητικής, αλλά και να εφοδιάσει τους ομοτέχνους του επιστήμονες όλων των ειδικοτήτων με ένα ισχυρό εργαλείο, ένα “ψηφιακό τυπογραφείο”, που τους διευκολύνει στη δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων της επιστημονικής τους έρευνας. Αντίστοιχη είναι η ιστορία των “ψηφιακών γραφομηχανών” ή text editors όπως καθιερώθηκε να ονομάζονται, των “ψηφιακών λογιστικών βιβλίων” - spreadsheets κ.λ.π.

Παρόμοιες επιτυχημένες περιπτώσεις υπάρχουν πολλές και νομίζω ότι είναι οικείες σε κάθε Πληροφορικό. Ήταν, λοιπόν, καιρός, η “λογική της Πληροφορικής” ως “τέχνης του ψηφιακού λόγου” να γίνει περισσότερο εμφανής, ώστε να μπορέσουμε να εστιάσουμε καλύτερα στον τρόπο με τον οποίο μπορούμε να προσφέρουμε τις υπηρεσίες μας στο κοινωνικό σύνολο: Η γλωσσοκεντρικότητα μας δίνει την ευκαιρία να αναδείξουμε την αληθινή φύση της εργασίας μας που δεν είναι άλλη από την συστηματοποίηση της συσσωρευμένης γνώσης ενός πεδίου με τη μορφή “υπολογιστικής γλώσσας”, ώστε να καταστεί δυνατή η εργασία των ειδικών του πεδίου (domain experts) με την χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας. Η έννοια της γλώσσας εδώ δεν θα πρέπει να περιοριστεί στον παραδοσιακό “μαθηματικό” ορισμό του ζεύγους αλφάβητο-λέξεις, αλλά να νοηθεί ως ένα σύστημα συμβόλων (οπτικών, ηχητικών ...) που επιτρέπει τη δημιουργία “λογικών αναπαραστάσεων”, δηλαδή των δομών εκείνων που συγκροτούν την “εκφορά” του λόγου. Χωρίς ποτέ να ξεχνούμε ότι η ερμηνεία και η πρωτογενής δημιουργία των λογικών αυτών αναπαραστάσεων παραμένει καθαρά ανθρωπολογικό ζήτημα, οφείλουμε να επισημάνουμε το γεγονός ότι η ύπαρξη μίας τουλάχιστον “υπολογιστικής γλώσσας”, κατάλληλα σχεδιασμένης και υλοποιημένης, είναι η αναγκαία προϋπόθεση ώστε ένα πεδίο ανθρώπινης δραστηριότητας να μπει στην “ψηφιακή εποχή”. Έργο του Πληροφορικού είναι να βρει, αν είναι εφικτό, και να δώσει υπόσταση σε αυτή τη γλώσσα ή τις γλώσσες κατανοώντας και διαχωρίζοντας την υπολογιστική από την καθαρά δημιουργική-ανθρωπολογική διάσταση του εκάστοτε πεδίου. Το έργο αυτό έχει έντονα στοιχεία πρωτογενούς δημιουργίας και τοποθετεί τον Πληροφορικό ισότιμα πλάι στους άλλους δημιουργούς (επιστήμονες, μηχανικούς, καλλιτέχνες, εργάτες-μάστορες) από τους οποίους εμπνέεται και προς τους οποίους απευθύνει τα δημιουργήματά του. Αυτή η εγγενής εξωστρέφεια του έργου του αναδεικνύει και τη βαθιά κοινωνική διάσταση της υπόστασής του.

Δεν μπορεί, λοιπόν, κανείς παρά συμμεριστεί τον ενθουσιασμό των συναδέλφων ανά τον κόσμο που εργάζονται πάνω στις ιδέες του γλωσσοκεντρικού προγραμματισμού για να αναπτύξουν μεθοδολογίες και εργαλεία που θα καθιστούν εφικτή τη δημιουργία σύγχρονων πληροφοριακών συστημάτων με τη ρητή παραδοχή της γλωσσοκεντρικότητας. Η πίστη τους ότι αυτό είναι το “νέο παράδειγμα”, που θα αντικαταστήσει το κυρίαρχο οντοκεντρικό τα επόμενα χρόνια, είναι βάσιμη. Διότι, αυτό ήταν πάντα το “παράδειγμα της Πληροφορικής”, στενά συνυφασμένο με τη θεμελιώδη φύση της ως τέχνης του ψηφιακού λόγου.

Αναφορές

[1] M. Ward. Language Oriented Programming. Software - Concepts and Tools, 15, 147-161, 1994, http://www.dur.ac.uk/martin.ward/martin/papers/middle-out-t.pdf

[2] D. Knuth. Digital Typography. Commemorative lecture for the Kyoto Prize, Kyoto, 1996. Περιλαμβάνεται στο πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου Digital Typography.

Πέμπτη 12 Μαρτίου 2009

"Ο Θεός Κρύβεται μέσα στην Καθαρότητα"...

... μου είπε σήμερα ένα συναγωνιστής, συνεπής αγνωστικιστής, αν καλά έχω κατανοήσει το φρόνημά του. Το θεώρησα σημαντικό και το αναμεταδίδω ασχολίαστο για όσους θα ήθελαν να το σχολιάσουν...

Τρίτη 10 Μαρτίου 2009

Οι σύγχρονοι Καλιγούλες

Συχνά επιχειρείται να δοθεί μια απάντηση στο ερώτημα: Γιατί οι εργαζομένοι δεν συμμετέχουν στα σωματεία τους και γενικότερα στο πολιτικό γίγνεθσαι ώστε να παρέμβουν οργανωμένα και αποτελεσματικά επιλύοντας τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν; Οι απαντήσεις περιστρέφονται, κατά κανόνα, γύρω από το φαινόμενο της απαξίωσης της πολιτικής και του συνδικαλισμού. Δεν λείπουν οι μεσσιανικές προσδοκίες για την έλευση "άξιων" πολιτικών ή συνδικαλιστικών ηγετών που θα αφουκραστούν τις μάζες και θα τις σώσουν. Και μέχρι τότε, οι πολίτες-εργαζόμενοι επιλέγουν, υποτίθεται ελεύθερα, την αδράνεια....

Οφείλουμε, καταρχήν, να επισημάνουμε ότι η σκληρή πραγματικότητα που βιώνουν οι εργαζόμενοι, ιδίως στον ιδιωτικό τομέα, καταρρίπτει το επιχείρημα περί "ελεύθερης" επιλογής της αδράνειας. Οι εργαζόμενοι ζουν πολλές φορές σε ένα καθεστώς "ρωμαϊκής κυριαρχίας" εντός του οποίου κάθε ιδέα συλλογικής οργάνωσης και διεκδίκησης αποτελεί "έγκλημα σκέψης", για να χρησιμοποιήσουμε έναν οργουελικό όρο. Είναι δε γνωστή η πρακτική παρακολουθήσεων εργαζομένων που ακολουθούν οι golden brothers μεγάλων εταιρειών.

Όσοι βρισκόμαστε (ψυχικά κυρίως...) εκτός αυτής της βάρβαρης pax romana, έχουμε το χρέος, απέναντι στη συνείδησή μας και στο μέλλον που οικοδομείται για μας και τις επόμενες γενιές, να αναδείξουμε τα ζητήματα που αφορούν τις συνθήκες εργασίας των συναδέλφων μας που εργάζονται στις σύγχρονες γαλέρες. Ιδίως όσοι απέδρασαν ή όσοι σκέφτονται να αποδράσουν από αυτά τα κάτεργα για να μπορέσουν να ζήσουν με στοιχειώδη ανθρώπινη αξιοπρέπεια πέρα από τη λογική του "αυτοκράτορα" ή του "υπήκοου", πρέπει να μιλήσουν για όσα είδαν και όσα άκουσαν. Πρέπει, επιτέλους, να σπάσει η συνομωσία σιωπής που μας καθιστά όλους συνενόχους σε αυτόν τον τραγικό κατήφορο που οδηγεί τον Άνθρωπο στη Βαρβαρότητα. Και μη νομίζουμε ότι όταν καίγεται το σπίτι του διπλανού μας δεν θα καεί και το δικό μας: Η ιδεολογία των managers είναι κυρίαρχη και έχει εισβάλει παντού. Ονομάζεται managerialism και η σχετική βιβλιογραφία είναι πλήθουσα, ιδίως σε σχέση με την εφαρμογή της ιδεολογίας αυτής στη δημόσια σφαίρα και τα πολιτικά πράγματα των "αναπτυγμένων" χωρών, σιγά σιγά και στη δική μας.

Ο managerialism είναι απλώς μια νέα λέξη για ένα διαχρονικό φαινόμενο που αποδίδεται με τον (αρχαίο) ελληνικό όρο ολιγαρχία. Το φαινόμενο αφορά επίσης πολιτικά κόμματα και συνδικάτα, όπως περιγράφει ο Robert Michels στο κλασσικό έργο του "Κοινωνιολογία των πολιτικών κομμάτων στη σύγχρονη δημοκρατία - Έρευνες γύρω από τις ολιγαρχικές τάσεις του ομαδικού βίου" το οποίο θεμελίωσε τον επιστημονικό κλάδο της πολιτικής κοινωνιολογίας. Σε αυτό το βιβλίο αναλύεται ο σιδηρούς νόμος της ολιγαρχίας του οποίου την ύπαρξη οφείλουμε να γνωρίζουμε ώστε να προστεύσουμε τα σωματεία που πρέπει επειγόντως να δημιουργήσουμε/υποστηρίξουμε/εξυγιάνουμε σε κάθε χώρο ως πρώτο αναγκαίο βήμα για να επανακτήσουμε την ανθρώπινή μας αξιοπρέπεια. Διότη η λύση στην ολιγαρχία των managers δεν μπορεί να προέλθει από την ολιγαρχία των εργατοπατέρων ή των εθνοπατέρων.... Η λύση θα έρθει από καθένα από εμάς στο βαθμό που συνειδητοποιούμε τις ευθύνες μας απέναντι στους εαυτούς μας, τους συναδέλφους μας, την οικογένειά μας, τον "πλησίον" μας....