"Διαφανής αδιαφάνεια" ή "Πώς η Πληροφορική αναλαμβάνει τις ευθύνες που αρνούνται να αναλάβουν οι Πολίτες"

Καθώς η "επανίδρυση του Κράτους" φαίνεται να εξαντλεί τη δυναμική της και να επανέρχεται η γνώριμη κατάσταση της σκανδαλολογίας που χαρακτηρίζει τη δημόσια ζωή εδώ και δεκαετίες, κάποιοι εμφανίζονται να ανακαλύπτουν για άλλη μία φορά τον τρόχο: Συστήματα αυτοματοποιημένης διαχείρισης των δημοσίων προμηθειών!

Φαίνεται λογικά προφανές ότι τέτοια συστήματα μπορούν πραγματικά να συμβάλλουν στον εξορθολογισμό της διαχείρισης των δημόσιων πόρων και στον περιορισμό φαινομένων αδιαφάνειας. Εξίσου λογικά προφανές φαίνεται ότι τέτοιες προσπάθειες αναβαθμίζουν το ρόλο των Πληροφορικών και πολλοί συνάδελφοι θα το δουν ως ευκαιρία ανάδειξης του ιδιαίτερου ρόλου της Πληροφορικής για τον "εκσυχρονισμό" της χώρας.

Ωστόσο, το ζήτημα της διαφάνειας στη λειτουργία του δημοσίου συνιστά μια αρκετά πιο περιορισμένη "ευκαιρία" για την αξιοποίηση της Πληροφορικής σε σχέση με άλλες που εμφανίστηκαν στο πρόσφατο παρελθόν. Μάλιστα, πριν από 7 χρόνια προσπαθήσαμε να αναδείξουμε την ανάγκη αξιοποίησης αυτών των ευκαιριών (http://www.epe.org.gr/showarticle.jsp?articleid=188) αναφερόμενοι στους Ολυμπιακούς Αγώνες, το 3ο ΚΠΣ και στη στρατηγική της Λισσαβόνας.

Η εμπειρία, όμως, δείχνει ότι οι ευκαιρίες περνούν αναξιοποίητες, ή, ακόμη χειρότερα, επωάζουν σκάνδαλα όπως το C4I στην περίπτωση των Ολυμπιακών Αγώνων. Φαίνεται πως υπάρχουν κάποιοι συστημικοί παράγοντες που δημιουργούν ένα φαύλο κύκλο αποτυχιών με άμεσο αποτέλεσμα, ανάμεσα στα άλλα, την απογοήτευση εκείνων, συχνά συναδέλφων, που ελπίζουν σε κάτι καλύτερο και εργάζονται ειλικρινά γι' αυτό. Αν δεν σπάσει αυτός ο φαύλος κύκλος τότε ο αρχικός ενθουσιασμός που φαίνεται να δημιουργούν οι προτάσεις περί διαφάνειας των δημοσίων εξόδων, γρήγορα θα δώσει τη θέση του στην αποτυχία και την απογοήτευση και η γενικότερη κατάσταση, για άλλη μια φορά, θα επιδεινωθεί.

Πολλές φορές, άθελά μας, κι εμείς οι Πληροφορικοί τροφοδοτούμε αυτό τον φαύλο κύκλο των χαμένων ευκαιριών. Κυρίως εστιάζοντας μόνο στη τεχνική διάσταση των προτεινόμενων λύσεων. Και πραγματικά, μιλάμε για ώριμες τεχνολογίες και μεθοδολογίες που είμαστε ικανοί να θέσουμε (τεχνικά) σε εφαρμογή ως Πληροφορικοί. Ωστόσο, μας διαφεύγει μια εξίσου καθοριστική πλευρά για την επιτυχία ενός "έργου Πληροφορικής": Η εξασφάλιση των όρων αρμονικής ενσωμάτωσης των αποτελεσμάτων του στο "ευρύτερο σύστημα" για τις ανάγκες του οποίου υποτίθεται ότι υλοποιείται το έργο. Στην περίπτωση που συζητούμε, το ευρύτερο σύστημα δεν είναι άλλο από το Ελληνικό σύστημα διοίκησης το οποίο αποδεδειγμένα στο σύνολό του τρέφεται από την αδιαφάνεια και την εξωθεσμική ρύθμιση των σχέσεων διοικούντων-διοικουμένων. Οι σχέσεις αδιαφάνειας τροφοδοτούν, για παράδειγμα, το πολιτικό (υπό)σύστημα. Και είναι αυτό το τελευταίο το οποίο λειτουργεί ως "θεσμικός ρυθμιστής" του συστήματος διοίκησης δια της ανάδειξης των προσώπων που στελεχώνουν την εκτελεστική και τη νομοθετική εξουσία. Η πάταξη της αδιαφάνειας θα είχε δυσμενέστατες επιπτώσεις στον τρόπο λειτουργίας των πολιτικών κομμάτων δεδομένου ότι αυτά έχουν πλήρως προσαρμοστεί στο υφιστάμενο "συστημικό" περιβάλλον τους... Επομένως, το μόνο που θα μπορούσε να περιμένει κανείς από τεχνικού χαρακτήρα λύσεις στη διαχείριση των δημόσιων εξόδων, είναι η κεντρική διαχείριση των σχέσεων αδιαφάνειας οι οποίες, στην παρούσα κατάτασταση πραγμάτων, διατηρούν ακόμη ένα στοιχείο αποκέντρωσης.

Ενδεχομένως, οι ανωτέρω εκτιμήσεις, στο βαθμό που ευσταθούν, να οδηγήσουν κάποιους στην απογοήτευση. Ωστόσο, ακόμη μεγαλύτερη απογοήτευση θα δοκιμάσουν εκείνοι που θα παρασυρθούν από τα ωραία λόγια του παρόντος δίνοντας πίστη και πίστωση χρόνο σε άτομα και μηχανισμούς που αποδεδειγμένα τροφοδοτούνται από την αδιαφάνεια. Το αισιόδοξο μήνυμα που θα μπορούσε κανείς να απευθύνει είναι ότι η επικράτηση των αρχών του κράτους δικαίου στις σχέσεις διοικούντων-διοικουμένων, άρα και της διαφανούς διαχείρισης των δημοσίων πόρων, εμπίπτει στη σφαίρα της προσωπικής ευθύνης όλων. Η ανάθεση της ευθύνης αυτής σε ένα "καλύτερο μηχανισμό" (αυτοματοποιημένο ή μη), όσο ελκυστική και αν φαίνεται σε πρώτη προσέγγιση, απλώς αυξάνει την ανευθυνότητα των υπευθύνων, δηλαδή όλων μας.

Για άλλη μία φορά η Πληροφορική αναδεικνύεται η πανάκεια (σήμερα) και ο αποδιοπομπαίος τράγος (αύριο) για να μπορέσει το "σύστημα Ελλάδα" να πορευτεί σε ένα αβέβαιο μέλλον κουβαλόντας τις ενοχές και τις αμαρτίες του παρελθόντος και του παρόντος. Θα δεχθούμε τη θυσία της επιστήμης μας για την επιβίωση εκείνων που εγκαθίδρυσαν την κακιστοκρατία και τη διαφθορά στη χώρα; Θα δεχθούμε να γίνουμε για άλλη μία φορά του άλλοθι των μηχανισμών που έχουν μετατρέψει το δημόσιο χρήμα και το κράτος σε μέσο πολιτικής επιβίωσης;

Χριστιανοί ή Ιησουίτες;

Άκουσα χθες τον Μιχάλη Χαραλαμπίδη σε εκδήλωση στα Χανιά να μιλά για την οικουμενική εμβέλεια του ελληνικού πολιτισμού και την Ευρώπη που αναζητά τις ρίζες της και το χαμένο ανθρωπισμό της. Αυτό που με άγγιξε περισσότερο ήταν η φράση του ότι ο Χριστιανισμός είναι δημιουργία των Ελλήνων. "Διαφορετικά θα τον έλεγαν Ιησού και όχι Χριστό" επεσήμανε.

Είναι γνωστό ότι ο Μιχάλης κινείται στο χώρο της Πολιτικής και όχι της Θεολογίας. Νομίζω, όμως, ότι αυτή η λακωνική φράση του συνοψίζει με τον καλύτερο τρόπο την πραγματική φύση του ιστορικού φαινομένου που ονομάστηκε χριστιανισμός. Και ταυτόχρονα αναδεικνύει ένα άλλο ρόλο για τη σύγχρονη Ελλάδα πέρα από τους θρήνους για "περασμένα μεγαλεία", ιδίως αυτές τις μέρες που όλοι κάνουν "μνημόσυνα" για την 29η Μαίου 1453.